تحلیل پیرامون یک مسئله در حقوق هنری و ادبی (مالکیت فکری)

سوال :

آقای "الف" مبتکر شیوه ای نوین در تدریس زبان فرانسه است. در این صورت اگر وی بخواهد این شیوه بدون موافقت وی استفاده نشود، نظام حقوق مالکیت ادبی و هنری می تواند تامین کننده این غایت باشد؟ لطفا بفرمایید در هر دو فرض مثبت و منفی بودن پاسخ پرسش پیشین، شما به عنوان وکیل آقای" الف" چه مشاوره ای را به وی برای حمایت مناسب تر ارائه می نمایید؟

 در خصوص سوال مطروحه و در فرض مثبت بودن پاسخ وهمچنین دارا بودن پروانه وکالت از سوی بنده و از انجا که در مقام وکالت ، وکیل حامی و پشتیبان موکل است در جهت حفظ حقوق او و انچه که به وکیل ارجاع داده شده است ، و چه بسا در اعمال و وقایعی که حقی نیز برای او انچنان که باید در نظر گرفته نشده است و وکیل نیز در مقام قضاوت نیست و باید تا انجا که ممکن است در چارچوب خواسته موکل گام بردارد موارد زیر به عنوان مشاوره و حفظ حقوق این مدرس زبان فرانسه مطرح می گردد :

حمایت از یک اثر که بنابر تعریف ماده 1 قانون حمایت از مولفان و مصنفان و هنرمندان به انچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار انان پدید می آید بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان یا ظهور و یا ایجاد ان به کار رفته اثر اطلاق می گردد و شامل دو بعد مادی و معنوی است با اینحال به نظر می رسد شیوه ارائه تدریس زبان فرانسه شرایط دفاع و حمایت قانونی حقوق مالکیت فکری را داراست و برای این مهم مواردی را نیاز دارد از قبیل نمود خارجی چون کتاب ، جزوه و ثبت انها که این موارد به جهت حمایت از اثر مذکور در ادامه مبحث اعلام می گردد ، (البته با این تفاسیر مواردی نیز وجود دارند که علاوه بر حمایت قانونی نظام حقوق مالکیت ادبی و هنری غایت نهایی مولف به سبب اسباب قانونی نقض می گردد همچون نیاز عمومی ، یا استفاده برای موارد اموزشی و .. که در ادامه مواردی ذکر می گردند ):

1. ابتدائا هرچند که ذاتا حمایت از حقوق معنوی نیازمند به تشریفات ثبت نیست و این تشریفات تنها برای استناد و حفظ و ارائه ادله برای حمایت موثرتر می باشند با این وجود برای جلوگیری از تضییع حق و پیشگیری از آثار سو آن ، نخستین اقدام، ثبت شیوه ابتکاری در قالب و یک حامل مادی ( اعم از کتاب، جزوه، سی دی، و ...) است به عبارت دیگر اثر باید نمود و تجلی خارجی یافته باشد، چرا که در غیر اینصورت اثبات مالکیت شیوه ها و روش های ابداعی همچون این قبیل موارد به سختی میسر بوده و زمینه ساز نقض حقوق معنوی پدید آورنده خواهد بود و حتی در مواردی نیز ممکن است در اثر بودن یا نبودن آن اختلاف حادث شود .

2. پس از ثبت اثر و طی تشریفات قانونی ، ممکن است از شیوه ابداعی ایشان بدون موافقت قبلی از مولف استفاده گردد ، در اینطورت دو فرض متصور است 1. استفاده بدون ذکر مولف و برای کسب منافع مادی چون فروش یا ... صورت می گیرد 2. استفاده در چارچوب آموزشی و با ارائه رفرنس و ذکر نام پدید آورنده ، در صورت نخست بواسطه ثبت اثر ایشان می توانند علیه موسسه یا اشخاصی که بدون اذن اقدام به بهره وری نموده اند اقدام و خسارات قانونی دریافت نمایند ، در صورت دوم و بنابر مواد 7 ،8 و 11 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان ممکن است عده ای از شیوه ایشان استفاده نمایند و البته بدون گرفتن اذن ، چرا که در موارد قانونی مذکور چون استفاده آموزشی و مقاصد علمی و ادبی با ذکر ماخذ و مواردی از این قبیل نیاز به اذن ندارند ، و ممکن است با غایت خواسته ایشان در تعارض باشند .

3.مدت حمایت از آثار و حقوق مادی ان در ایران از زمان حیات مولف تا 30 سال پس از مرگ است ، به ایشان یشنهاد می شود پس از ثبت اثر در قالب یک نمود خارجی چون جزوه و کتاب ، برای افزایش مدت مذکور و اقدامی نافع در حق ورثه، اثر خود را به صورت اشتراکی با جوانترین وارث به صورت اشتراکی منتشر نمایند تا در صورت فوت ایشان ، اثر واجد آثار اشتراکی شده و مدت حمایت افزایش یابد تا زمان حیات آخرین مولف اثر مشترک و 30 سال پس از آن .

4. یکی دیگر از شرایط برخورداری از حمایت مادی  اثر ایشان پس از ثبت در قالب مادی چون جزوه و کتاب و ...، بنابر ماده 22 قانون حمایت از مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348، حمایت از حقوق مادی آثار زمانی صورت می پذیرد که اثر برای نخستین بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر یا اجرا شده باشد و قبلا در هیچ کشور دیگری اجرا نشده باشد ، بنابر این پیشنهاد می شود برای شمول حمایت اثر در ایران نخست در این کشور ثبت و نشر و توزیع شود.

5. اصیل بودن و ابتکاری بودن یکی از شروط اصلی حمایت از اثر است ، هرچند که در اداره ی فرهنگ و ارشاد ایران به اصالت و ابتکاری بودن اثر تالیفی پرداخته نمی شود و در این رابطه تحقیقی صورت نمی گردد و صرف اعلان مشخصات اثر ، ان را ثبت می نمایند با اینحال توصیه می شود در رابطه با شیوه نوین مورد نظر از مراجع تخصصی و فنی در این رابطه گواهی های لازم اخذ شود ( در صورت وجود چنین مراجعی ) .

6. مواردی چون درج نشانه کپی رایت ، سال نشر ، عنوان اثر ، نام مولف ، نام انتشارات در صورت وجود نیز از مواردی هستند که باید مورد توجه صاحب اثر قرار بگیرند و برای حفظ حقوق معنوی او در اثر درج گردند که البته این امور را انتشاراتی ها معمولا اجرا می نمایند .( پس از نمود خارجی شیوه تدریس ایشان چون چاپ جزوه ، کتاب و ...)

با احترام
مسعود عرفانیان